Những bài thơ lẻ
Hoàng Cầm
Hoàng Cầm
Nếu anh còn trẻ
Nếu anh còn trẻ như năm ấy
Quyết đón em về sống với anh,
Những khoảng chiều buồn phơ phất lại
Anh đàn em hát níu xuân xanh
Nhưng thuyền em buộc sai duyên kiếp
Anh lụy đời quên bến khói sương
Năm tháng năm dây chùng phím nguyệt
Bao giờ em hết nợ Tầm Dương
Ngày mai nếu có đêm trăng cũ
Anh trở về thăm bến trúc xa
Thì em còn đấy hay đâu mất
Cuối xóm buồn teo một tiếng gà
1941
Một mình
Dường như cánh gió không bay
Lời ca không hát rượu đầy không men
Dường như nhớ, lại không quen
Một mình tôi... một mình em... lạ thường...
Dường như trăng chếch bên giường
Tiếng gà giã biệt đêm trường lặng im
1942
Lại gặp
Ta đã về đây lại gặp mình
Cõi đời nghiêng ngửa giấc u minh
Níu tay cười xuống hoàng hôn cũ
Vớt mắt em về bến hóa sinh.
1942
Sám hối
Ôi một phút vũng bùn đen ghê gớm
Ngập lòng tôi quằn quại lửa hờn đau
Người sáng trong đêm mù ghê tởm
Khi tỉnh ra sương đã trắng trên đầu
Như ngọn gió điên rồ trên đất lạ
Cuốn phăng đi ngàn hoa lá thiên đường
Tôi đã mất hương thơm, tôi xé nát
Cả lòng mình
Trời đất đã thê lương
Triền sóng bể gầm lên màu tội lỗi
Khắp lâm tuyền con ác thú vằn đen
Làm vẩn đục cả mặt trời sáng chói
Vầng thái dương là cả tấm lòng em !
Tấm lòng em cao xa và quảng đại
Còn rọi ngang trên một mảnh hồn thơ
Tôi mở mắt : Ôi ! mây hồng thắm lại
Nắng huy hoàng gột sạch vết bùn nhơ
Bàn tay ngọc lặng xoa vừng trán lạnh
Tôi như người chết đuối được hồi sinh
Nửa đêm nay, muôn vì sao lấp lánh
Là mắt em, hay thần mộng anh linh
Nằm yên trong mắt ân tình,
Hồn lên khép nép thiên đình đó chăng
Nhờ em ngọc lại như băng
Nước sâu gạn đục, ánh giăng nhiệm màu.
5 tháng 3 Đinh Hợi (1947)
Đêm liên hoan
Đối thoại thơ của những anh vệ quốc quân
Trong ngày hội liên hoan của nhiều đơn vị bộ đội Việt Bắc
Anh ơi !
Đêm nay đầu người như ngọn sóng
Đang trào lên sức sống muôn đời
Niềm vui bát ngát trăng soi
Mảnh trăng úa máu chân trời Việt Nam
Đêm liên hoan ! Kìa trông : đêm liên hoan
Đầu nhấp nhô như sóng bể ngang tàng
Ta muốn thét cho vỡ tung lồng ngực
Vì say sưa tình thân thiết Vệ Quốc đoàn
Kia núi dài Trung Nam
Đây rừng sâu Việt Bắc
Cỏ cây cũng căm hờn
Đang vùng lên đuổi giặc
Tôi với anh trong ngày hội lên đường
Bắt tay mừng trên giải đất đau thương
Anh từ phương nào lại ?
Tôi từ Đất dấy lên
Anh có nghe tiếng sóng gầm Đông Hải
đang hờn ghen cùng thác máu triền miên ?
Thác máu không tên
Dội tràn bốn nẻo
Cỏ không gầy, cây không già, hoa không héo
Nghìn thu đất nước vững bền
Anh từ quê nào đó ?
Cũng từ Đất dấy lên
Chúng ta chung một mẹ hiền
Lúa thơm bàu sữa, bông mềm áo thu
Chúng ta chung một mối thù
Gươm tung uất hận, đạn vù đắng cay
Anh đi đâu tới đó ?
Tôi đi giết giặc Tây
Hôm nay gặp bạn ta cùng hẹn
Lấy máu thù kia rửa nhục này.
Gia đình anh ở đâu ?
Mẹ hiền tôi đ• khuất
Nhưng trước khi nhắm mắt
Mẹ mừng cho đàn sau
Máu tôi mai sẽ chảy
Trôi phăng kiếp ngựa trâu
Xương tôi tôi bắc nhịp cầu
Cho đàn em bước lên lầu Tự do
Trong tiểu đội của anh
Những ai còn, ai mất ?
Không ! Không ai còn, ai mất
Ai cũng chết mà thôi
Người sau kẻ trước lao vào giặc
Giữ vững nghìn thu một giống nòi
Dù ta thịt nát xương phơi
Cái còn vĩnh viễn là người Việt Nam.
Đêm liên hoan, trời đầy sao vinh quang
Đầu người nhấp nhô sóng bể ngang tàng
Muốn nói m•i cùng anh thương mến
Vì say sưa tình thân thiết Vệ Quốc đoàn.
Anh bạn mến thương ơi
Nắm chặt lấy tay tôi
Kìa sao anh lại khóc ?
Tôi quá mừng đó thôi !
Đêm liên hoan, lần thứ nhất trên đời
Ta thương nhau, tưng bừng nhảy múa
Giặc Pháp kia ! Không bao giờ nữa !
Ta đếm từng giờ
Ta chờ từng phút
Ta đợi từng giây
Lửa hờn ngùn ngụt
Thiêu tan chúng mày
Anh đi hỏi gió
Anh về hỏi cây
Anh hỏi biển rộng
Anh hỏi sông đầy
Anh hỏi ngô non
Anh hỏi lúa bé
Anh đi hỏi già
Về nhà hỏi trẻ
Rằng : ta là Vệ Quốc đoàn
Đêm nay say hội liên hoan
Ngày mai gươm súng diệt tan quân thù
Nghĩa tình Cách mạng mùa thu
Hội liên hoan sẽ tưng bừng hiển hiện
Giữa đoàn quân bách chiến
Trở về thủ đô
Như nước vỡ bờ
Từ trăng mọc Cà Mau
Đến hoàng hôn xứ Lạng
Từ nắng sớm Sơn La
Đến mưa chiều Vạn Tượng
Muôn đạo hùng binh
Phấp phới cờ bay
Đoàn quân bách chiến
Đi suốt đêm ngày
Mẹ ơi ! Con đã về đây
Cha già bạc tóc vẫy tay đón mừng...
Anh ơi ! anh tỉnh lại !
Nước mắt tôi rưng rưng
Hình như tôi đã mơ màng...
Phải rồi ! Anh ! Vệ Quốc đoàn
Đêm nay vào hội liên hoan
Ngày mai nổ súng diệt tan quân thù
Mai này... thu... lại tới thu
Liên hoan bừng nở bốn mùa non sông(*)
Tháng 10 -1947
Khóc anh Lê Lương
........
Hỡi người cảm tử Lê Lương**
Nà U sầm tối còn vương máu hồng
“Anh ơi tỉnh lại, em đây mà
Em khóc vì lòng em xót xa
“Đây khẩu liên thanh em cướp được”
“Anh ơi tỉnh lại ngó nhìn qua”
Lê Lương mở mắt nhìn không chớp
Khẩu súng quân thù máu đỏ vương
Anh nói : "Việt Nam... Hồ Chủ Tịch"
Rồi anh tắt thở giữa đêm sương
Hỡi người tử sĩ Lê Lương
Nà U phảng phất trầm hương nghìn đời
Có một chiều kia dưới mái gianh
Cụ Hồ bỗng nhận được tin anh
"Lê Lương đã chết"... hai hàng lệ
Ướt má Cha già, thấm áo xanh
Rồi một chiều xa khắp bốn phương
Tin buồn đưa đến lạnh như sương
Những người chiến đấu cho nòi giống
Bỗng khóc òa lên nỗi tiếc thương
Anh Lê Lương, anh hỡi Lê Lương
Núi sông nghi ngút trầm hương ngàn đời
Anh Lê Lương !
Anh gửi hồn thiêng đi bốn phương
Chia ra ngàn vạn mảnh phi thường
Nhập vào muôn vạn hồn trai trẻ
Để bốc lên cùng với máu xương
Đất Việt từ nay anh khuất bóng
Nhưng còn muôn vạn bóng Lê Lương
Những chàng trai trẻ là anh đó
Rầm rập tung cao bụi chiến trường
Rồi cũng như anh quyết tiến lên
Tơi bời thịt rụng máu triền miên
Lửa hờn dân tộc thiêu hồn giặc
Rừng thẳm quay cuồng núi đảo điên
Rồi cũng như anh máu chảy ròng
Chết vì Tổ quốc nhẹ như không
Chúng em chết hết mà không chết
Vì sống muôn đời với núi sông.
Tháng 11-1947
Tiếng hát sông lô
Sông Lô chảy xuống sông Hồng
Sông Hồng trôi đến biển Đông xa vời
Biển Đông cuộn sóng ngang trời
Nhắc đi bốn bể những lời sông Lô
Chị Hồng ơi
Em là em bé sông Lô
Em đi theo chị bến bờ là đâu
Chiều nay thương mẹ em sầu
Cho em kể lể vài câu tâm tình
Từ trên nguồn thơ dại
Em chải tóc rừng xanh
Em quấn khăn lá biếc
Áo em sớm thì xanh
Chiều về đỏ như huyết
Em muốn cảnh bình yên
Em vun hoa tưới cỏ
Em đẩy đưa con thuyền
Em trồng ngô cấy lúa
Em phụng dưỡng mẹ hiền
Biết bao nhiêu nỗi ưu phiền
Làm đau lòng mẹ em quên sao đành
Một chiều rừng núi đương xanh
Hương ngát mùa thu êm ái
Bỗng ào ào cơn gió hôi tanh
Một lũ tham tàn tiến lại
Em rùng mình, lòng em tê tái
Sắc trời mây cũng ủ dột tiêu điều
Nói ra đau đớn bao nhiêu
Một tay ác quỷ trăm chiều xót xa
Nó tiến lên đốt phá cửa nhà
Trong lửa cháy máu mẹ hiền tím ngắt
Lúa đương tơ mầm non xanh tan nát
Ôi tơ vàng cỏ biếc héo đau thương
Mẹ gầy mẹ khóc đêm trường
Riêng em thổn thức trên nguồn đìu hiu
Nhưng chị ơi !
Có những chàng trai trẻ
Những người con mến yêu
Cùng một lòng thương mẹ
Đã vùng lên như bão táp một chiều
Sấm sét hai bờ sông
Chị Hồng nghe thấy không ?
Máu thù loang cát trắng
Máu thù hoen nước trong
Áo em ai nhuộm nên hồng
Em xin gửi chị một dòng máu tươi
Bồng bềnh kia những xác người
Sông Lô gửi chị
Chị cười đón lấy lòng em
Lòng em khao khát rửa thù chung
Khối sắt đào sâu mộ thủy cung
Khối sắt tỏa đồng trong chớp mắt
Chìm rơi lấp lánh nắng Đoan Hùng
Bãi cát Bình Ca dưới ánh trăng
Ai mò súng đạn bảo nhau rằng
Chúng ta vớt cả hồn quân giặc
Lướt thướt đêm mờ tóc giá băng
Em đã no say những xác thù
Chiến công phơi áo đỏ nghìn thu
Em về với chị vui ca hát
Mẹ cũng tươi cười cất tiếng ru
à... ơi... ! Em là em bé sông Lô
Sóng xanh đuổi xác quân thù về đâu
Chị ơi qua mấy chân cầu
Máu loang bọt sóng đục ngầu biển Đông
Sông Lô chảy xuống sông Hồng
Sông Hồng trôi đến biển Đông xa vời
Biển Đông cuộn sóng ngang trời
Nhắc đi bốn bể những lời sông Lô
Em Lô Giang hãy đợi chờ
Chiều nay có một chuyến đò về xuôi
Chèo khua máu giặc đã phai
Nhưng hồn giặc vẫn lạc loài những đâu
Đám tang quân cướp u sầu
Chị đưa ma tới chân cầu Long Biên
Từ Đoan Hùng sâu thẳm
Đến Bình Ca xanh xanh
Tuyên Quang cờ lại thắm
Ngã ba Gầm mông mênh
Bao nhiêu thôn xóm quên tàn phá
Gạch ngói bừng thơm khói thị thành
Từ núi đồi cao thấp
Đến bờ đê thẳng băng
Dân ta còn tới tấp
Đi về họp chợ bước tung tăng
Quanh co đường cỏ bò đây đó
Lũ trẻ nô đùa dưới ánh trăng
Sông Lô mến thương ơi !
Em truyền đi tiếng hát
Tiếng đò đưa xa xôi
Em về đây bát ngát
Những chiều hè gió mát
Đò đưa bay về xuôi
Hát(1):
Tình tang... Sông Lô bốc khói lên trời
Rừng xanh khanh khách trận cười dòn tan
Cười rằng một lũ gian tham
Vía bay mây tía hồn tan suối vàng
Tình tang... ơi ới... tình tang
Có nghe tiếng hát cô nàng se tơ
Có ai nghe tiếng hát ngọn sông Lô
Mà không nhớ thương người chiến sĩ
Cầm súng đứng trơ trơ
Giữa núi rừng hùng vĩ
Ngày ấy sông Lô
Reo hò gió mưa
Bên bờ cỏ non
Nắng chiều xuân như rung rinh đùa dỡn
Như điệu hát dòn ở cạnh sườn non
Có ai nghe tiếng hát ngọn sông Lô
Mà không nhớ thương đàn trẻ nhỏ
Ngồi soi bóng sông Lô
Lừng tiếng sóng sóng đưa về xuôi
Nhớ sông lại nhớ đến người
Sông reo có nhớ tiếng cười hay không
Sông Lô chảy xuống sông Hồng
Sông Hồng trôi đến biển Đông xa vời
Biển Đông cuộn sóng ngang trời
Nhắc đi bốn bể những lời sông Lô
Việt Bắc, 12-1947
Bên kia sông Đuống
Em ơi ! buồn làm chi
Anh đưa em về sông Đuống
Ngày xưa cát trắng phẳng lì
Sông Đuống trôi đi
Một dòng lấp lánh
Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ
Xanh xanh bãi mía bờ dâu
Ngô khoai biêng biếc
Đứng bên này sông sao nhớ tiếc
Sao xót xa như rụng bàn tay
Bên kia sông Đuống
Quê hương ta lúa nếp thơm nồng
Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong
Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp
Quê hương ta từ ngày khủng khiếp
Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa hung tàn
Ruộng ta khô
Nhà ta cháy
Chó ngộ một đàn
Lưỡi dài lê sắc máu
Kiệt cùng ngõ thẳm bờ hoang
Mẹ con đàn lợn âm dương
Chia lìa đôi ngả
Đám cưới chuột đang tưng bừng rộn rã
Bây giờ tan tác về đâu ?
Ai về bên kia sông Đuống
Cho ta gửi tấm the đen
Mấy trăm năm thấp thoáng
Mộng bình yên
Những hội hè đình đám
Trên núi Thiên Thai
Trong chùa Bút Tháp
Giữa huyện Lang Tài
Gửi về may áo cho ai
Chuông chùa văng vẳng nay người ở đâu
Những cô nàng môi cắn chỉ quết trầu
Những cụ già bay tóc trắng
Những em sột soạt quần nâu
Bây giờ đi đâu... Về đâu...
Ai về bên kia sông Đuống
Có nhớ từng khuôn mặt búp sen
Những cô hàng xén răng đen
Cười như mùa thu tỏa nắng
Chợ Hồ chợ Sủi người đua chen
Bãi Tràm Chỉ người dăng tơ nghẽn lối
Những nàng dệt sợi
Đi bán lụa màu
Những người thợ nhuộm
Đồng Tỉnh, Huê Cầu
Bây giờ đi đâu... về đâu...
Bên kia sông Đuống
Mẹ già nua còm cõi gánh hàng rong
Dăm miếng cau khô
Mấy lọ phẩm hồng
Vài thếp giấy đầm hoen sương sớm
Chợt lũ quỷ mắt xanh trừng trợn
Khua giầy đinh đạp gẫy quán gầy teo
Xì xồ cướp bóc
Tan phiên chợ nghèo
Lá đa lác đác trước lều
Vài ba vết máu loang chiều mùa đông
Chưa bán được một đồng
Mẹ già lại quẩy gánh hàng rong
Bước cao thấp bên bờ tre hun hút
Có con cò trắng bay vùn vụt
Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu...
Mẹ ta lòng đói dạ sầu
Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ
Bên kia sông Đuống
Ta có đàn con thơ
Ngày tranh nhau một bát cháo ngô
Đêm líu ríu chui gầm giường tránh đạn
Lấy mẹt quây tròn
Tưởng làm tổ ấm
Trong giấc thơ ngây tiếng súng dồn tựa sấm
Ú ớ cơn mê
Thon thót giật mình
Bóng giặc dày vò những nét môi xinh
Đã có đất này chép tội
Chúng ta không biết nguôi hờn
Đêm buông xuống dòng sông Đuống
Con là ai - Con ở đâu về
Hé một cánh liếp
Con vào đây bốn mảng tường che
Lửa đèn leo lét soi tình mẹ
Khuôn mặt bừng lên như dựng giăng
Ngậm ngùi tóc trắng đang thầm kể
Những chuyện muôn đời không nói năng
Đêm đi sâu quá lòng sông Đuống
Bộ đội bên sông đã trở về
Con bắt đầu xuất kích
Trại giặc bắt đầu run trong sương
Dao lóe giữa chợ
Gậy lùa cuối thôn
Lúa chín vàng hoe giặc mất hồn
Ăn không ngon
Ngủ không yên
Đứng không vững
Chúng mày phát điên
Quay cuồng như xéo trên đống lửa
Mà cánh đồng ta còn chan chứa
Bao nhiêu nắng đẹp mùa xuân
Gió đưa tiếng hát về gần
Thợ cấy đánh giặc dân quân cày bừa
Tiếng bà ru cháu xế trưa
Chang chang nắng hạ võng đưa rầu rầu
“À ơi... cha con chết trận từ lâu
Con càng khôn lớn càng sâu mối thù”
Tiếng em cắt cỏ chiều xưa
Căm căm gió rét mịt mờ mưa bay
“Thân ta hoen ố vì mày
Hờn ta cùng với đất này dài lâu...”
Em ơi ! Đừng hát nữa ! Lòng anh đau
Mẹ ơi ! Đừng khóc nữa ! Dạ con sầu
Cánh đồng im phăng phắc
Để con đi giết giặc
Lấy máu nó rửa thù này
Lấy súng nó cầm chắc tay
Mỗi đêm một lần mở hội
Trong lòng con chim múa hoa cười
Vì nắng sắp lên rồi
Chân trời đã tỏ
Sông Đuống cuồn cuộn trôi
Để nó cuốn phăng ra bể
Bao nhiêu đồn giặc tơi bời
Bao nhiêu nước mắt
Bao nhiêu mồ hôi
Bao nhiêu bóng tối
Bao nhiêu nỗi đời
Bao giờ về bên kia sông Đuống
Anh lại tìm em
Em mặc yếm thắm
Em thắt lụa hồng
Em đi trảy hội non sông
Cười mê ánh sáng muôn lòng xuân xanh.
Việt Bắc, tháng 4- 1948
Tâm sự đêm giao thừa
Đêm nay hết một năm
Đứng gác đến giao thừa
Quê hương chừng rét lắm
Lất phất mấy hàng mưa
Tôi có người vợ nghèo
Đời vất vả gieo neo
Từ khi chồng ra lính
Nhà gianh bóng hắt heo
Lần hồi rau cháo dăm phiên chợ
Tóc rối thân gầy quán vắng teo
Đêm ba mươi gió thổi
Tôi lại nhớ con tôi
Vợ đói con cũng đói
Khóc lả lặng từng hồi
Mẹ thì nước mắt nhiều hơn sữa
Ngực lép con nhay đã rã rời
Một ngày bốn năm bữa
Con khóc chừng đứt hơi
Sục tìm vú mẹ không còn sữa
Há miệng uống no dòng lệ rơi.
Đêm nay xuân sắp tới
Quê nhà ai héo hon
Vợ tản cư đâu đó
Mừng tuổi gì cho con
Xuân về với núi sông
Quê nhà ai ngóng trông
Thương vợ con nghèo đói
Mừng tuổi bằng chiến công
Đồn giặc bên kia sông
Đêm nay tôi phải diệt
Nó chia vợ rẽ chồng
Nó làm nên đói rét
Sáng mai mùng một tết
Lửa còn bốc đồn cao
Tôi đạp đầu giặc Pháp
Cắm cờ trên chiến hào
Lửa bốc con tôi nhìn cũng rõ
Cờ bay vợ cũng thấu tình thương
Dân sự truyền đi tin thắng trận
Một chiều nao nức chợ quê hương
Vợ tôi ngồi trong quán
Mưa lùa tóc rối tung
Bỗng có người đến bảo
Chồng chị lập chiến công !
Mặt vợ nghèo lấp lánh
Da xanh ửng sắc hồng
Sẽ vuốt lại mái tóc
Ôm chặt con trong lòng
Ru rằng : xuân tỏa non sông
Cha con vừa lập chiến công lẫy lừng
Xa xôi cha gửi tin mừng
Lộc khô cành héo xem chừng lại tươi
Như một cơn mưa sớm
Ươm mầm non sắp thui
Sữa căng lên đầu vú
Máu chảy mạnh trong người
Vợ tôi cho con bú
Con uống mạnh từng hơi
Đứa bé no rồi ngủ
Xuân ấm nồng trên môi
Sương khuya đằm quán lạnh
Nhớ người lập chiến công
Vợ tôi đắp vạt áo
Thân con đỡ lạnh lùng
Đêm giao thừa đứng gác
Rền rĩ tiếng côn trùng
Tưởng chừng nghe vợ hát
Lời ru êm như bông
“À ơi... Cha con ăn tết lập công
Cho sữa mẹ chảy một dòng nghìn thu
Cha đem cái chết quân thù
Làm nên sức sống bây giờ của con...”
Tết 1948
Giữ lấy tuổi trẻ
Thư của người em gái nông thôn hậu phương
Gửi người anh ngoài tiền tuyến tố cáo tội ác
Của giặc Pháp bắt phụ nữ làm lính
Em viết thư cho anh
Trong làng còn lửa đỏ
Tay viết, lòng càng nhớ
Thày, giặc giết năm kia
Tiếng súng bờ sông khuya
Đến nay còn xé ruột
Thù, chưa nguôi chuyện trước
Giặc sắp chết càng hung
Vừa qua, nó đi lùng
Bắt chị em làm lính
Anh có nhớ chị Tính
Tuổi đương độ trăng tròn
Nó lôi tuột lên đồn
Tiêm thuốc cho mất đẻ
Người hiền lành, đẹp khoẻ
Nay ngơ ngác ủ ê
Nhà giam khóa bốn bề
Suốt đêm chị gào thét
Anh có nhớ chị Nguyệt
Hai má lúm đồng tiền
Sắp sửa đi ở riêng
Giặc bắt đem lên quận
Nó hút máu năm bận
Cứu mấy thằng võ quan
Chị lê lết về làng
Mặt xanh như tàu lá
Hiện giờ đang ốm lả
trong tay bà mẹ lòa
Em đến thăm chiều qua
Thấy khó lòng sống được.
Anh có nhớ chị Tước
Thường đánh khăng ngoài đồng
Năm ngoái mới lấy chồng
Nay đến kỳ ở cữ
Giặc bắt chị giữa chợ
Tiêm thuốc cho trụy thai
Rồi đem làm thú vui
cho bọn quỷ khốn nạn
Bắt chị cắt tóc ngắn
Mặc quần áo “khinh quân”
Lôi chị ra giữa sân
Bắt tập bò, tập bắn
Cả mười mấy chị em
Giặc đọa đầy như thế
Cho tuyệt đường sinh đẻ
Nhìn ống thuốc dã man
Nghĩ đến nước đến làng
Đến giống nòi chồng vợ
Hờn căm nghẹn ứ cổ
Nhổ vào mặt kẻ thù
Các chị đều hét to
Tao không đi lính ngụy !
Em thương xót các chị
Như dân làng thương em
Giặc dã man đê hèn
Em kể sao cho hết
Âm mưu giặc rãy chết
Phá xương thịt chúng ta
Diệt con cháu chúng ta
Từ khi còn trong trứng
Vầng đông trời đã hửng
Em hai mươi tuổi tròn
Như lúa lên đòng non
Như hoa cau trước ngõ
Máu em thịt anh đó,
Tóc em xương anh đây
Là của mẹ của thày
Là của làng của nước
Em đặt chông ngõ trước
Em gài mìn lối sau
Với chị em hẹn nhau
Giữ vẹn tròn tuổi trẻ
Mai sau đàn cháu bé
Nhất định sẽ ra đời
Chúng nó sẽ reo cười
khắp quê hương xanh tốt
Nửa đêm em đứng gác
Đồng xa gió giạt giào
Trời khuya lóng lánh sao
Em thấy anh bên cạnh
Cầm súng thép óng ánh
Bóng vươn dài lũy tre
Em với anh hẹn thề
Giữ tuổi xanh anh nhé
Em thấy bóng các chị
Dù bị giặc dày vò
Đôi mắt còn mở to
Nhìn trời sao sáng mãi
Tuổi trẻ quyết giằng lại
Chặt tay lũ súc sinh
Trong ấy bùng đấu tranh
Ngoài này súng lên đạn
Thư em viết không cạn
Lòng căm giận tràn đầy
Anh xuất trận đêm nay
Bao quân thù gục xuống (*)
Viết trong chiến dịch
Điện Biên Phủ tháng 3- 1954
Những đoạn thơ tình
Bình yên
Anh ở ngoài mặt trận
Sừng sững đồi cao
Mắt rọi nền trời đặc khói
Máy bay giặc vo vo
Đem cái chết khổng lồ
Úp xuống đầu anh đang bốc lửa
Em ơi đừng sợ
Anh thu cái chết tới đây
Cho em sống trọn một ngày
Trời của em xanh màu bình yên
Chiều nay em nhé đừng quên
Ra ngõ ngoài hong tóc
Trời để em bay lên
Với tiếng em chợt khóc
Yêu em anh sống như mặt giời
Dù xác anh tàn rơi
Mặt giời còn chiếu mãi
Trong lòng người thứ hai
Sẽ yêu em ngày mai
1950
Hứa
Anh hứa rất nhiều
Anh cho em cả trời mây trái đất
Bệnh em cần một giọt nước mắt
Anh vội vàng đi hái thuốc tiên
Lên rừng xuống biển
Mặt lo toan nắng võ ưu phiền
Bơ phờ tóc héo
Vì yêu em
Hay vì chưa biết em
1951
Thất vọng
Thôi anh đừng viết thư
Mỗi dòng một thêm tội
Thày mẹ em mất rồi
Em có thày mẹ mới
Đêm nay sao lặn góc trời
Bây giờ em được mồ côi
1952
Tiếng cười
Gửi anh bạn nhà văn trẻ sớm già
Tình yêu là cái chi
Mà lắm thày mổ sẻ
Dao cắt đôi lòng người
Ruột thày không sứt mẻ
Thày nhìn người rất sáng
óc thày mù như đêm
Làm xong việc phúc đức
Thày mò sang với em
Rúc đầu vào nách vợ
Hút hít như chó con
Sáng dậy, giọng vang ròn
Quanh bốn tường rêu mốc
Thày ban bố đạo đức
Như bóng cậu về già
Điệu chầu văn củi mục
Tửng tưng thầy ê a
Mắt thày nhắm nghiền lại
Thày đọc kinh giáo điều
Có đôi người mới yêu
Chót hôn nhau thành tiếng
Thày ngỡ bom rung chuyển
Chạy rống kêu cả làng
Dao ngọc với gươm vàng
Chém nát nhừ trận gió
Mội chuỗi cười đâu đó
Lanh lảnh trên từng cao
1953
Mới
Đôi vợ chồng mới cưới đêm qua
Sớm dậy giặc bổ vây
Đạn réo đầu nhà
Đôi lứa xuống hầm bí mật
Tiếng cuốc bổ miệng hầm bần bật
Như quỷ nhập tràng
Nậy nắp áo quan
Dựng người còn sống
Một mũi kim luồn nhanh qua xương sống
Yêu nhau phải chết cùng nhau
Tay rờ chuôi lựu đạn
Người vợ lắc đầu
Yêu nhau phải sống
Hầm bật nắp, vợ lao lên
Một cơn gió lốc
Lựu đạn nổ, giặc vài tên lăn lóc
Còn, xô nhau theo mớ tóc đen
Một tràng tiểu liên
Im lặng
Nép xó hầm người chồng nghe vẳng
Lời đầu tiên rủ rỉ đêm qua
Mấy năm sau
Người chồng đi lấy vợ
Yêu nhau thực thà
Chợt một hôm nghe thoáng lời ca
Ngày cũ
Quay nhìn vợ trẻ hiền như cánh hoa
Anh nói như người say
"Một suối máu nở thành em hôm nay
Yêu em sao cho vừa
Với tình cao cả ngày xưa ?"
Anh càng nói càng ngả đầu lơ mơ
Trên vai mềm vợ mới
Người sống nói nhiều
Người chết không nói nữa
Từ nơi vô cùng
Chỉ gật đầu cười nụ
Nghe tiếng đời thao thao lý sự
Trên nắm xương gửi lại đã tan dần
1953
Cưới
Hôm nay làm lễ cưới
Mong mãi chưa đến chiều
Bài diễn văn mỹ miều
Mãi chưa sang đoạn cuối
Em đã van anh đừng đón đưa
Mặt bạn hôm nay nở trái mùa
Diễn văn cót két chân giường mới
Gậm hết tình yêu, hết ước mơ.
1955
Sáng tối
Sao phải rủ nhau ngồi trong bóng tối
Ngoài trời nắng gió xôn xao
Chưa ai nhìn ta
Như hai đóa hoa
Rung rinh trước gió
Đời vẫn tráo trâng
Nghiêng nghiêng ngó ngó
Ta chưa có chỗ
Trong trái tim người
Ta phải lặng ngồi
Trong bóng tối mùa xuân
Ngồi đó không yên
Có kẻ đuổi lên
Ghế đá
Lạnh lưng em quá, mình ơi !
1956
Em bé lên sáu tuổi
Mỗi chính sách của Đảng
Là một tia nắng hồng
Nắng vương mây sám lạnh
Cỏ hoa còn ngóng trông
Ước có nhiều trận gió
Thổi sạch quang vòm trời
Cho tia nắng nhảy múa
Vui hát thực trên đời
I
Em bé lên sáu tuổi
Lủi thủi tìm miếng ăn
Bố : cường hào nợ máu
Đã trả trước nông dân
Mẹ bỏ con lay lắt
Đi tuột vào trong Nam
Từ khi lọt lòng mẹ
Ăn sữa, ngủ giường êm
áo hoa bọc áo mền
Nào biết mình sung sướng
Ngọn sóng đang trào lên
Ai đoái trông bèo bọt
Nhưng người với con người
Vẫn sẵn lòng thương xót
Có cụ già đói khổ
Lập cập đi mò cua
Nghĩ đến loài địa chủ
Tim phồng căng oán thù
Cụ đã nuôi đứa bé
Trơn lông và đỏ da
Sáu năm, phường độc ác
Lột trơ xương thân già
Bố mẹ nó không còn
Đứa trẻ nay gày còm
Càng thương tình côi cút
Cụ thường cho miếng cơm
Chân tay như cái que
Bụng phình lại ngẳng cổ
Mắt tròn đỏ hoe hoe
Mở nhìn đời bỡ ngỡ
Lạy bà xin bát cháo-"
Cháu miếng cơm thày ơi !"
II
Có một chị cán bộ
Đang phát động thôn ngoài
Chợt nhìn ra phía ngõ
Nghe tiếng kêu lạc loài
Chị rùng mình nhớ lại
Năm đói kém từ lâu
Chị mới năm tuổi đầu
Liếm lá khoai giữa chợ
Chạy vùng ra phía ngõ
Dắt em bé vào nhà
Nắm cơm dành chiều qua
Bẻ cho em một nửa
Chị bần nông cốt cán
Ứa nước mắt, quay đi :
"Nó là con địa chủ
Bé bỏng đã biết gì
Hôm em cho bát cháo
Chịu ba ngày hỏi truy"
Chị đội bỗng lùi lại
Nhìn đứa bé mồ côi
Cố tìm vết thù địch
Chỉ thấy một con người
Em bé đã ăn no
Nằm lăn ra đất ngủ
Chị nghĩ : sau lấy chồng
Sinh con hồng bụ sữa
III
Chị phải đình công tác
Vì câu chuyện trên kia
Buồng tối lạnh đêm khuya
Thắp đèn lên kiểm thảo
Do cái lưỡi không xương
Nên nhiều đường lắt léo
Do con mắt bé tẻo
Chẳng nhìn xa chân trời
Do bộ óc chây lười
Chỉ một màu sắt rỉ
Đã lâu nằm ngủ kỹ
Trên trang sách im lìm
Do mấy con - người - máy
Đầy gân, thiếu trái tim
Nào "liên quan phản động"
"Mất cảnh giác lập trường"
Trời nhập nhoạng tối sáng
Chân lý mù như sương
Mấy đêm khóc ròng rã
Ngọn đèn soi tù mù
Lòng vặn lòng câu hỏi :
"Sao thương con kẻ thù ?
Giá ghét được đứa bé
Lòng thảnh thơi bao nhiêu
Nhưng bụng nó lúc đói
Giống bụng ta khi nghèo"
Em bé đến ngoài cửa
Thành quen xin miếng cơm
Nhịn cho em một nửa
Chị đưa qua khe tường
Ngồi viết lên từng chữ
Sáng tình yêu con người
Ngoài kia sông núi mở
Thao thao đến chân trời
IV
Có đồng chí cấp trên
Lật từng trang kiểm thảo
Nước mắt mấy giọt liền
Rơi trên tờ báo cáo :
"Có bầu trời nhân đạo
Còn vương vất bóng đêm
Đồng chí đã thắp đèn
Dòng mực vắt như sữa
Nhức căng hai đầu vú
Nuôi ngày mai lớn lên"
Em bé lên sáu tuổi
Được chăm nuôi lớn dần
Đã tung tăng cặp sách
Cùng trẻ em nông dân
Bướm bay quanh mắt sáng
Cỏ xanh rờn chân em
Cỏ đang lấp bùn đen
Của nghìn năm tội ác
Chị đội thăm trường học
Cờ lên, em đứng chào
Mắt sáng như hôm nào
Được miếng cơm của chị.
Tháng Sáu, 1995
In dấu chân
Truyện người tù vượt ngục Sơn La và cô lái đò ở một bến sông
miền trung du, năm Đảng Cộng sản Đông Dương ra đời (1930)
Người tù vượt ngục:
Sông gió khuya, bờ lau run tiếng gà,
Tuần canh điếm xa nôn nao tù và
Một ngôi sao nhòa rung rinh chợt khóc
Rớt xuống lòng sông
Cô người đâu ta
Thuyền ai nằm im khóm tre xoã tóc
Có sang ngang đưa người về thôn xa
Cô lái đò:
Thuyền tôi nằm im. Tóc tôi bỏ xoã
Bến sông này quan đã cấm sang ngang.
Quan bảo loạn từ đâu về thôn dã.
Nghe, chân trời đen : trống vỗ ầm vang.
Người tù vượt ngục:
Đêm đáng sợ, sao cô còn đứng lặng
Áo rách tà phần phật mách tin ai
Tôi chợt nghe nước mắt rơi nằng nặng
Hay đá lăn từ núi nhọn xuống sông dài
Cô lái đò:
Sóng kêu to lấp tiếng người thét gọi
Chồng tôi đi, đoàn tù rạc Sơn La
Tôi đứng mãi đây. Phương trời nhức nhối
Răng chồng tôi răng rắc khóm tre già
Người có thấy bao giờ vuông vải đỏ
Sớm tinh mơ bay phất nóc lều tranh
Bay mãi đi cuối trời xa rực lửa
Cháy ngục tù, nuôi mãi tóc đang xanh
Người có thấy bao nhiêu tờ giấy mỏng
Gieo từng lời sắt đá tới quê tôi
Mực đã khô bao nhiêu dòng máu đọng
Vò nuốt đi, ngực lép đã căng rồi
Đôi vú căng soi người đi biệt xứ
Làm dây đu bền chắc dẻo tay chồng
Vút cao lên ! Đây là hai núi sữa
Ngậm đau nhiều, phun trắng muốt nghìn sông
Tôi đứng đây sắp chìm trong vũng cát
Thuyền chông chênh kẽo kẹt mọt nhai ròn
Giầu sang đi hóng mát-Người là ai ?
Hay đói nghèo đi bẻ trộm ngô non
Người tù vượt ngục:
Tôi, con đẻ của dân nghèo nước Việt
Cắt đứt dây thuôn lưỡi, lưỡi còn đau.
Tôi lại thấm dòng máu tươi Xô viết
Vô sản trồi lên lừng lững địa cầu
Vẫy cờ đỏ, bơi trong vừng trán rộng
nin, tay vịn nếp răn sâu-Của Lê
Như vịn chắc mái chèo khua biển động
Tìm tương lai lanh lánh hạt trân châu.
Dòng sông sữa đêm nay quan lấp bến.
Cô còn đau. Lau sậy nín hơi chờ
Giá có người tù Sơn La chợt đến
đòi sang ngang, thuyền có tỉnh cơn mơ
Cô lái đò:
Tù xa lắm, có về sao bến đẹp
Ngày được tha tóc trắng lại hơn bông
Vú sẽ cạn. Ngực tôi đành lép kẹp
Áo hở lườn, xương trắng lại hơn sông.
Người vượt ngục
Cô lại gần, nhờ ánh sao đằng trước
Nhìn mặt tôi lỗ chỗ vết dùi nung
Nhìn tay tôi xích lằn xương tím buốt
Rừng Sơn La chi chít tóc bòng bong
Tiếng trống đuổi từ núi cao xuống biển
Tù và xua dồn lưới khắp bờ đê
Nghìn nhánh sông đẩy thuyền quan cập bến
Lưới dăng đầy, không hở một cành tre
Tôi chẳng phải người chồng đu vú sữa
Tay đau nhừ không víu được đầu non
Về bên kia : xóm làng xưa thương nhớ
Mắt người em đen láy mở to tròn
Có mẹ già nghiến hàm răng sứt mẻ
Cắn rách tung nghìn mắt lưới bao vây
Chắp cánh rộng cho bàn tay nứt nẻ
Tôi thành chim, vĩnh biệt kiếp tù đày
Chim mỏ thép, cựa đồng bay bốn cõi
Mổ vỡ toang nghìn cửa ngục sắt dày
Ở nơi đâu con người còn chịu trói
Còn chịu quỳ, tôi đạp xích tung dây.
Người có thành chim ngất trời bay lượn
Sông mới thành sông sữa cô hằng mong
Lửa mới ngoạm nhà tù, và đất ruộng
Mới giồng đu, bổng tít cánh tay chồng.
Cô lái đò:
Chồng tôi đâu. Một trời sao lặng khóc
Tôi van người, cho được nắm bàn tay
Xoa vết sẹo, và lách vào rừng tóc
Nghe chồng tôi thở nhẹ một đêm nay
Thuyền đã tháo dây, mời người bước xuống
Trống làng bên đuổi gấp chiếc thuyền thoi
Tôi dướn mình trên mặt sông gió cuốn
Tiếng tù và chìm lịm dưới chèo bơi.
Kẻ đuổi bắt lênh nghênh trèo vai vợ
Dẫm mồ cha, xéo nát ngực đàn con
Đuổi bắt người, răng bập sâu tiền của
Đầu chó săn trùm mũ áo vàng son.
Nó phi ngựa, phóng xe, đè ngọn gió
đến bờ sông, cát bỏng sẽ chôn vùi
Sông nước này đâu phải là của nó
Mái chèo nhanh, - tiếng đập trái tim tôi
Người tù vượt ngục:
Đến đây rồi ! Đã thấy bờ cát trắng
Cô lái đò:
Chèo buông rồi. Tim ngừng đập phút giây
Ôi ! một chuyến đò ngang, lòng chở nặng
Những buồn đau tủi cực kẻ đi đày.
Người tù vượt ngục:
Gà gáy sáng. Chân trời chưa hửng nắng
Trống đồn canh thoi thóp bên kia sông
Thuyền nhẹ rồi ! Đã vơi cay đắng
Khuôn mặt bềnh bông, nước mắt ròng
Cô hãy khóc cho sông dềnh quá bãi
Chùi cát khô xoá sạch dấu chân này
Tôi sẽ đi đường cỏ xanh xanh m•i
Lúa bên đồng nghiêng đón bạn về đây
Cô lái đò:
Làm thế nào biết người đi đâu đó
Mà gửi theo đôi mắt đựng đêm sao
Mà gửi theo cả dòng sông trắng sữa
Nuôi chí người vùng vẫy rạng trời cao
Người tù vượt ngục:
Tôi sẽ đến nơi nào còn nước mắt
Còn tiếng kêu, còn máu nghẹn trong lòng
Tôi sẽ đến bên mồ người oan khuất
Những bộ xương xám ngoẹt ngóc đầu trông
Tôi sẽ đến nơi nào cây chẳng mọc
Đá ngậm hờn, sông trói khuỷu nằm yên
Tôi sẽ đến những ban thờ tang tóc
Xác chết khô còn cũi đóng gông chèn
Ngày sụp đổ những ngai vàng đất thó
Một lá cờ nhỏ bé vụt bay lên
Một cánh chim liệng khắp trời khói lửa
Trùm núi sông màu hạnh phúc lâu bền
Tù Sơn La tù Côn Lôn Lao Bảo
Cũng như tù trong góc ruộng cỏn con
Tù trang sách, chữ đen ngòm vênh váo
Cũng như tù óc lụi trái tim mòn
Tù phố hẹp tù dòng sông nước cạn
Tù hầm đen tù gác tía điểm tô
Sẽ phá hết ! - Trời tự do vô hạn
Tôi khát thèm hơn gái đẹp xuân tơ
Là sứ giả của tự do vô hạn
Tôi phá tan u uất nặng lòng người
Dù sợi tóc còn cứa vào nhân phẩm
Tôi còn hét to, dù khản tiếng tàn hơi
Cô lái đò:
Tôi sẽ khóc cho sông dềnh quá bãi
Chùi cát khô xoá sạch vết chân người
Bước chân tự do vang lừng bước mãi
Trong lòng tôi thình thịch trống liên hồi.
*
* *
Người tù vượt ngục đi rồi
Dấu chân trên cát sóng chùi không tan
Bình minh cát rực tia vàng
Dấu chân tăm tắp lấp ngàn cỏ xa
Cô lái nhìn dấu chân trên cát nõn
Bàng hoàng nghe đau nhức bước chân chồng
Cô rón rén đặt bàn chân vừa gọn
Lồng bước đi trùng điệp rẻo bờ sông
Không thụ thai như người trong chuyện cũ
Cũng nghe mình rạo rực máu trào sôi
In dấu chân đã bước vào gai lửa
Cô cắn răng tay bám chắc chân trời.
Ngoảnh nhìn lại dòng sông quằn máu đỏ
Chớp loè mây đen nghịt thốc theo sau
Khuôn mặt bừng lên tóc ào ào quất gió
Mắt đọng trời xanh. Sấm động trên đầu...
Tháng 8 - 1957
Nhân câu chuyện một tuổi trẻ
anh hùng chống Mỹ
(Ý chí và tinh thần, cuộc đời và cái chết của
Nguyễn Văn Trỗi theo như thông tin ban đầu
đã gợi cảm cho tác giả viết bài thơ này)
1
Khi đàn cò thong dong
Vẫy cánh mây đông hồng
Gọi nắng mùa tươi trong
Trải trên đồng xuân mới
Có tay Anh vẫy gọi
Ngân xa lời Anh nói…
Vâng, đây là quê hương
Nhìn đi ! Anh yêu thương
Trước khi Anh lên đường
Ngấn vàng trang sử Nước…
2
Lưỡi mai khi lên đường
Để lại dòng kênh lớn
Rồi dòng kênh ra đi
Để lại mùa thu cốm
Khói trắng khi lên đường
Để lại suối thép loáng
Rồi suối thép ra đi
Để lại nhà máy sáng
Viên đạn khi lên đường
Để lại đống xác giặc
Rồi cả nước ra đi
Để một nhà Nam Bắc
Hôm ấy khi lên đường
Anh để lại Đôi Mắt
3
Vồng đông xua cơn mưa
Nắng đông xua sương mù
Sóng đông xua cướp bể
Phương Đông xua phỉnh phờ
á đông xua giặc Mỹ
Đêm đông thương vợ chờ
Trước mặt toàn ma quỉ
Tay gầy Anh xua đi
áo dài đen khô lỳ
Con quạ đen thập ác
4
Người cày muôn xứ đồng
Áp ngực Anh bên lòng
Đi giành bốn cao điểm…
Điểm cao trang sách hồng
Máu gọi mùa quay vòng
Sữa đầy đong vú mẹ
Đất tròn tuổi anh hùng
Anh đứng là lưỡi cày
Anh nằm là dòng mương
Anh ngồi là cót thóc
Anh đi là con đường
Anh nhìn là nòng súng
Anh nói là lửa bùng :
Tôi ! Tôi yêu Đất Nước
Giành cao điểm cuối cùng
Kìa Anh đi phía trước
5
Phía trước : tiếng còi tầm
Chào Anh người bạn thợ
Cầu - dao - Anh cho lửa
Có dòng điện ươm tơ
Đèn soi tằm ăn rỗi
Có dòng điện làm mùa
Đèn bắt sâu đêm tối
Có dòng điện làm mẹ
Đèn canh giấc thiếu nhi
Có dòng điện trường kỳ
Đèn soi đường kháng chiến
Cả nước nhớ tên Anh
Trước tiên : người thợ điện
6
Khi phù sa Cửu Long
Cuồn cuộn xanh trăng mọc
-Rê-nôc(1)-Đôi bờ Ô
Phù sa hồng rạng đông
Bài thơ trăng bay xa
Anh đến Ca-ra-cát(2)
Dẫn trăng về quê ta
Từ Vênêzuêla
Vầng - trăng - Anh xuất hiện
Trận thắng dài vượt biển
Về sân bay Biên Hoà
Sài Gòn – Ca- ra -cát
Ngày muộn kề đêm thâu
Thắp đèn qua bão táp
Cùng đi quanh địa cầu
7
Bào thai chín tháng cựa
Cầu chín nhịp tìm đôi
Chín năm ròng nước sôi
Chín khúc rồng cuộn lửa
Chín mùa rơm trải ổ
Nhà chín gian lá gồi
Xây chín kho thóc chật
Chống chín lần bão giật
Núi chín đỉnh đội trời.
Chín phút trước mũi súng
Chín phút Anh yêu đời
Bằng chín pho sách máu
Chép sử một con người
Chín phút ấy, trái đất
Ngừng quay quanh mặt trời
Để quay quanh một người
Nhận chín vòng ánh sáng
8
Khi xe goòng bon bon
Than lên vàng Uông Bí
Khi lưới dăng êm bể
Cá lên bạc Sầm Sơn
Ba lần tăng nhịp máy
Ba lần lúa trổ bông
Ruộng tắm ba lần sông
Cơm đơm ba lần bát
Ba lần em bé hát
Ba lần ấm chiếu chăn
Vì trước khi nhắm mắt
Anh gọi Bác ba lần
9
Khi pháo nổ toàn hồng
Cô dâu hồng mắt trong
Đi song song tay chồng
Trên đường xanh nắng mới
Có tay Anh vẫy gọi
Ngân xa lời Anh nói…
Vâng, hạnh phúc long lanh
Anh cười rất thơ lành
Vì Anh chưa cần biết
Hạnh phúc đời riêng Anh.(*)
Hà Nội tháng 11- 1965
Xem thêm bài khác
